Cywilizacja ‒ błogosławiony rozwój czy cichy zabójca ludzkości?

Postępująca degradacja środowiska, stres i siedzący tryb życia, nieprawidłowe odżywianie i gorsza jakość produktów żywnościowych powodują regularne pogorszenie zdrowia człowieka. Coraz częściej jesteśmy narażeni na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem, spożywanie skażonej wody i pokarmów z gleby pełnej toksyn. Żyjąc w pośpiechu, korzystamy z wysoko przetworzonych „dobrodziejstw” cywilizacji, które miast dodawać ‒ odejmują zdrowia.

Ulegamy zatem bombardującym nas fast foodom, żywności przetworzonej, półproduktom pełnym tłuszczów trans i cukrów prostych.  Naturalne, ekologiczne, czyste chemicznie produkty żywnościowe bywają w Polsce drogie i paradoksalnie coraz trudniejsze do zdobycia. Jeszcze nie tak dawno mieliśmy ich pod dostatkiem!

Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego w Japonii, w kraju o najwyższym rozwoju cywilizacyjnym, mamy czystą wodę, powietrze oraz zdrowe, powszechnie spożywane jarzyny i produkty spożywcze? Pomimo braku lasów i terenów zielonych Japończycy spożywają najwięcej warzyw na świecie oraz rezygnują ze słodyczy i czekoladek na rzecz świeżych ryb, owoców morza i kasz.

Naukowcy biją na alarm: Polacy tracą kontakt z naturalnym środowiskiem. Choroby cywilizacyjne co roku są coraz większym zagrożeniem.

—Nie badamy się, zażywamy na własna rękę coraz więcej leków i wydaje nam się, że jesteśmy zdrowi. Nic bardziej mylnego — mówi prof. nadzw. dr hab. n. med. Mieczysław Pasowicz, założyciel Instytutu Medycyny Innowacyjnej prowadzącego Centrum Medyczne IMIcare w Krakowie, zajmującego się profilaktyką i leczeniem chorób cywilizacyjnych.

Dramatem chorób XXI wieku jest zamknięte koło problemów i wzajemnie napędzające się zdarzenia. Większość schorzeń wywołuje następne, potem kolejne. Zachorowanie na jedną chorobę zwiększa ryzyko zapadnięcia na inną. Pęd życia powoduje, że brakuje nam czasu na kluczową dla problemu: profilaktykę i zmianę nawyków żywieniowych oraz właściwy styl życia i regularne badania.

Leczenie chorób cywilizacyjnych obarczone jest  kosztami, często do końca życia. Regularne przeglądy zdrowia są w ich przypadku jedynym skutecznym, rozsądnym ( i o wiele tańszym) rozwiązaniem.

— Utrzymanie zdrowia jest czterokrotnie tańsze niż leczenie chorób, to drugie jest też obarczone ryzykiem, nikt przecież nie da nam gwarancji, że wyzdrowiejemy — mówi prof. Pasowicz.

Polacy są szczególnie narażeni na czynniki sprzyjające schorzeniom XXI wieku. Świadczą o tym dane z  ogólnopolskiego badania stanu zdrowia ludności WOBASZ. Na ich podstawie ustalono, że 42% mężczyzn i 25% kobiet w Polsce pali papierosy; na otyłość cierpi 61,6% panów i 50,3% pań w naszym kraju, a niska aktywność fizyczna towarzyszy ponad 50% dorosłych Polaków.

Na jakie choroby cywilizacyjne powinniśmy zwrócić szczególna uwagę?

Choroby układu krążenia

Są przyczyną śmierci co drugiej osoby w Polsce – to dwa razy więcej niż w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Statystyki są o tyle niepokojące, że schorzenia te są zazwyczaj przewlekłe, wymagające wieloletniego, drogiego leczenia.  Co roku na zawał serca umiera ponad 100 tys. osób. Nadciśnienie tętnicze stanowi problem 32% dorosłej populacji, szczególnie w dużych miastach. Brak regularnych badań i nieeliminowanie czynników ryzyka to jeden z najważniejszych powodów zatrważających statystyk.

Jak zapobiegać chorobom układu krążenia?

• odżywiać się w sposób zdrowy i zbilansowany, zwracać uwagę na pochodzenie produktów,
• nie dopuszczać do nadwagi,
• regularnie uprawiać sport,
• dbać o odpowiednią ilość snu,
• wystrzegać się papierosów i alkoholu,
• systematyczne badać się (poziom cholesterolu, pomiar ciśnienia krwi) i podejmować  leczenie w przypadku pierwszych objawów choroby,
• unikać stresu, który osłabia układ odpornościowy, jest też przyczynkiem rozwoju choroby niedokrwiennej serca.

Cukrzyca

Badania dowodzą, że zmieniając swój styl życia na bardziej higieniczny i przestrzegając zdrowej diety, można zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy nawet o połowę.

Zwana cichym zabójcą, rozwija się często bezobjawowo. Cukrzyca jest przewlekłą choroba metaboliczną, spowodowaną niewłaściwym działaniem insuliny lub jej całkowitym brakiem w organizmie.  Hormon ten uczestniczy w regulowaniu przemiany materii, jej nieodpowiednia ilość prowadzi do hiperglikemii, to z kolei  do uszkodzenia nerek, wzroku,  nerwów, naczyń krwionośnych.

Co zrobić, by ochronić się przed cukrzycą?

• badać się regularnie w kierunku stężenia cukru we krwi, szczególnie po skończonym 45. roku życia,
• zapobiegać otyłości, która jest najczęstszą przyczyną cukrzycy,
• zmiana diety na bogatą w produkty pełnoziarniste i błonnik, ten bowiem pomaga w utrzymaniu poziomu cukru na odpowiednim poziomie,
• ze swojego menu usunąć słodkie napoje i słodycze,
• ograniczyć spożywanie mięsa do jednej porcji dziennie,
• dbać o rozwój fizyczny, żyć aktywnie.

Szacuje się, że co czwarty Polak cierpi z powodu nadwagi i otyłości. Jest definiowana jako stan anomalnej akumulacji tłuszczu, niekiedy problem dotyczy także otłuszczania serca, jelit i innych narządów.

Po to, żeby pomóc ludziom poznać, czy waga jest prawidłowa, używany jest wskaźnik nazywany Indeksem Masy Ciała (BMI). Jest to relacja między wagą a wzrostem.

BMI jest narzędziem powszechnie stosowanym przez lekarzy i innych specjalistów ochrony zdrowia, by określić stan niedowagi, nadwagi i otyłości u dorosłych. Otyłość jest najlepszym przykładem „błędnego koła” chorób cywilizacyjnych.

Jak nie dopuścić do otyłości?

• żyć aktywnie, uprawiać sport,
• odżywać się zdrowo i racjonalne, unikać cukru, tłuszczów,
• w razie utrzymywania się nadwagi, wykonać badania hormonalne.

Osteoporoza

Jest schorzeniem charakteryzującym się obniżoną jakością tkanki kostnej. Z wiekiem wzrasta ryzyko zachorowania na osteoporozę, szczególnie wśród kobiet po 50. roku życia. W związku  z wydłużeniem się życia WHO zalicza schorzenie to do głównych chorób cywilizacyjnych.

Aby skutecznie przeciwdziałać osteoporozie, pamiętajmy o:

• badaniach profilaktycznych w kierunku badania gęstości kości udowej i kręgosłupa,
• dbajmy o dietę bogatą w wapń, w ilości 1500 mg dziennie,
• złoty środek na większość chorób cywilizacyjnych, aktywność fizyczna, niech towarzyszy nam codziennie,
• zrezygnowaniu z palenia papierosów i innych używek.

Nowotwory

Im wyższy poziom ekonomiczny, tym na nowotwory umiera się później. Polska w porównaniu z innymi krajami europejskimi wypada pod tym względem nieco gorzej. Około 40% kobiet i mężczyzn, którzy zmarli na nowotwór, nie ukończyło 65. roku życia.

By uchronić się przed zachorowaniem, podobnie jak w przypadku pozostałych chorób cywilizacyjnych, profilaktyka i właściwa dieta bogata w jarzyny i błonnik odgrywa kluczowe znaczenie.

Jakie badania zatem należy wykonywać systematycznie?

• Mammografię (kobiety po 50. roku życia),
• badanie obecności krwi w kale (po 45. roku życia),
• cytologię (kobiety w ciągu 2 lat od rozpoczęcia życia płciowego),
• badanie palpacyjne prostaty (mężczyźni po 50. roku życia).

POChP – przewlekła obturacyjna choroba płuc

Uporczywy kaszel utrzymujący się do kilku tygodni, częste odksztuszanie, krótki oddech, duszności ‒      to objawy, które często bagatelizujemy, a mogą być początkiem POChP, choroby płuc, która niesie ze sobą ryzyko śmierci. W Polsce z powodu schorzenia lub jego powikłania umiera rocznie około 15 tysięcy ludzi.

Jak się bronić przed zachorowaniem na POChP?

• zagrożeni są głównie palacze, oraz osoby narażone na bierne palenie zatem należy unikać dymu tytoniowego,
• mieszkańcy dużych miast narażeni na zadymienie i zapylenie środowiska.

Osoby z powyższych grup ryzyka powinny regularnie poddawać się badaniu spirometrycznemu płuc,  celem wczesnego wykrycia choroby.

Każda epoka w dziejach ludzkości kojarzy się z chorobami, które dziesiątkowały ludzkość.  Cholera, dżuma, tyfus‒ odeszły niemal w zapomnienie, dziś jednak  na myśl o nowotworach, zawale serca, udarze mózgu, przebiega nam po plecach dreszcz strachu. Niestety, badania dowodzą, że w związku    z postępującym zanieczyszczeniem środowiska, niską jakością żywności , niehigienicznym i stresogennym trybem życia, choroby cywilizacyjne nadal będą zabijać.  Musimy zatem przeprogramować nawyki, zmienić myślenie a przede wszystkim dbać o regularną profilaktykę, to najwłaściwsza recepta na długie życie w zdrowiu.

Przykład Japonii świadczy o tym, że działania polegające na stosowaniu nowoczesnych technologii oczyszczania wody i środowiska , zmianie nawyków żywieniowych oraz aktywności fizycznej, mogą być skuteczne i są skuteczne.